Chrapiesz? A może to obturacyjny bezdech senny?

Czym jest obturacyjny bezdech senny?

Obturacyjny bezdech senny (OBS) jest chorobą należącą do grupy zaburzeń oddychania w czasie snu. Polega na występowaniu powtarzających się epizodów bezdechów lub hipowentylacji (czyli spłycenia oddechów) przy jednocześnie zachowanej prawidłowej pracy mięśni oddechowych. Bezpośrednią przyczyną takiego stanu jest zamykanie się światła dróg oddechowych na poziomie gardła, skutkiem natomiast przejściowe niedotlenienie.

Dla lepszego zrozumienia choroby należy wiedzieć czym właściwie jest bezdech. Mianem tym określa się przerwę w oddychaniu trwającą ponad 10 sekund. Do 5 epizodów bezdechu na godzinę uznawane jest za normę.

Ze względu na ilość epizodów bezdechu na godzinę można rozróżnić trzy stopnie ciężkości choroby:

• łagodny: ≥ 5 i <15 epizodów bezdechu/godz
• umiarkowany: ≥ 15 i ≤30 epizodów bezdechu/godz
• ciężki: > 30 epizodów bezdechu/godz

Objawy

Najczęściej utożsamianym z OBS objawem jest chrapanie. Oczywiście nie jest to jedyny symptom, który może świadczyć o występujących w nocy zaburzeniach oddychania. Co więcej objawy OBS nie pojawiają się jedynie w nocy, ale także w ciągu dnia.  Co więc może wskazywać na obecność obturacyjnego bezdechu sennego?

Czynniki ryzyka i możliwe powikłania

Na rozwój OBS wpływa wiele czynników, zarówno modyfikowalnych jak i niemodyfikowalnych. Z tych najczęściej spotykanych wymienić można:

• nadwagę, a szczególnie otyłość
• płeć męską
• obwód szyi >43 cm u mężczyzn i >40 cm u kobiet
• wiek >40 lat dla mężczyzn i >50 lat dla kobiet
• nieprawidłowości w budowie górnych dróg oddechowych i twarzoczaszki (przykładowo mała i cofnięta żuchwa, przerost migdałków podniebiennych czy krzywa przegroda nosowa)
• używki, takie jak alkohol spożywany przed snem i nikotynizm
•  zażywanie leków nasennych i/lub uspokajających
• czynniki hormonalne, takie jak niedoczynność tarczycy
• ciąża

Nieleczony obturacyjny bezdech senny niesie za sobą szereg potencjalnych powikłań. Problemy ze snem wiążą się bezpośrednio z obniżeniem jakości życia. Ponadto u osób z OBS znacznie częściej dochodzi do rozwoju wtórnego nadciśnienia tętniczego, które to w istotny sposób zwiększa ryzyko wystąpienia zdarzeń sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca czy udar mózgu. Szacuje się także, że osoby cierpiące na OBS częściej są sprawcami wypadków komunikacyjnych. Z tego powodu chorzy z rozpoznanym, lecz nieleczonym OBS nie mogą prowadzić pojazdów.

Rozpoznanie

Objawy OBS są nieswoiste, lekarz zatem nie może postawić odpowiedniej diagnozy na podstawie samego wywiadu. Najdokładniejszym badaniem pogłębiającym diagnostykę OBS jest trwająca całą noc polisomnografia. W trakcie wielogodzinnego pomiaru sprawdzane są następujące parametry:

• EKG (tętno)
• EEG (czynność mózgu)
• EMG (praca mięśni i nerwów)
• EOG (ruch gałek ocznych)
• przepływ powietrza przez górne drogi oddechowe
• poziom saturacji
• ruchy oddechowe klatki piersiowej i brzucha
• dźwięki oddechowe
• pozycje ciała w trakcie snu

Mimo iż badanie to określane jest „złotym standardem” w diagnozowaniu OBS, ze względu na wysoki koszt i niską dostępność aparatów jest wykonywane dość rzadko. Tańszą alternatywą jest tzw. poligrafia. Badanie to obejmuje monitorowanie parametrów opisanych powyżej z wyłączeniem EEG. Charakteryzuje się zatem mniejszą precyzją w różnicowaniu OBS z innymi chorobami, w większości przypadków wystarcza jednak do postawienia prawidłowej diagnozy. Dużą zaletą poligrafii jest możliwość przeprowadzenia badania w domu Pacjenta. 

Leczenie

Znaczna ilość czynników ryzyka rozwoju obturacyjnego bezdechu sennego należy do kategorii czynników modyfikowalnych. Z tego powodu pierwszym krokiem powinna być edukacja pacjenta na temat zmian w stylu życia. Podstawą tutaj są redukcja masy ciała poprzez zastosowanie diety o obniżonej podaży kalorii oraz wprowadzenie aktywności fizycznej. W przypadku przyjmowania używek, takich jak alkohol, papierosy czy leki nasenne lub uspokajające należy ograniczyć ich dawkę, a najlepiej całkowicie z nich zrezygnować. Dodatkowo należy zadbać o higienę snu i pilnować stałych godzin kładzenia się spać i wstawania.

W przypadku umiarkowanej i ciężkiej postaci choroby leczeniem pierwszego wyboru jest terapia CPAP przy pomocy aparatu CPAP – maski zakładanej na nos lub usta i nos. Jej celem jest utrzymanie drożności górnych dróg oddechowych w czasie snu poprzez stosowanie dodatniego ciśnienia. 

Innym urządzeniem stosowanym w terapii OBS jest aparat wewnątrzustny. Metoda ta jest wykorzystywana w przypadku Pacjentów nadmiernie chrapiących bez bezdechu oraz u osób ze zdiagnozowanym OBS, ale nietolerujących terapii CPAP. Wyróżnić można dwa typy aparatów wewnątrzustnych: wysuwające żuchwę oraz podciągające język. 

Ostatnią z metod terapeutycznych jest zabieg chirurgiczny. Operacja wykonywana jest u tych Pacjentów, u których stwierdzone zostały nieprawidłowości w anatomicznej budowie górnych dróg oddechowych, m.in. krzywą przegrodę nosową czy przerośnięte migdałki. 

Piśmiennictwo

• Slowik J. M.,  Sankari A., Collen J. F.: Obstructive sleep apnea. StatPearls [Internet], 2022, Obstructive Sleep Apnea – StatPearls – NCBI Bookshelf (nih.gov)
• Obturacyjny bezdech senny – przyczyny, objawy, leczenie | Pulmonologia – mp.pl [dostęp 20.03.2024]
• Domaradzki D., Stryjewski P. J., Konieczyńska M. i wsp.: Obturacyjny bezdech senny – diagnostyka i postępowanie terapeutyczne. Folia Cardiologica, 2016, 11, 253-259
• Siedlecka J., Rybacki M., Pływaczewski R. i wsp.: Postępowanie lekarskie w obturacyjnym bezdechu sennym u osób kierujących pojazdami – zalecenia Polskiego Towarzystwa Medycyny Pracy, Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc, Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi i Polskiego Towarzystwa Badań nad Snem. Medycyna Pracy, 2020, 71, 233-243
• Podręcznik Interna – Medycyna Praktyczna: Obturacyjny bezdech senny (mp.pl) [dostęp 20.03.2024]